Bank closed सध्या बँकिंग क्षेत्रात बँकांच्या बुडण्याच्या घटना वाढताना दिसत आहेत, ज्यामुळे ग्राहकांमध्ये मोठी चिंता निर्माण झाली आहे. ही समस्या केवळ खातेदारांसाठीच नाही, तर संपूर्ण देशाच्या अर्थव्यवस्थेसाठीही धोक्याची घंटा आहे. अलीकडेच एका बँकेच्या अडचणींमुळे लोक अधिक सावध झाले आहेत. अशा परिस्थितीत, कोणत्या बँका सुरक्षित आहेत आणि कुठे पैसे ठेवावेत, हे जाणून घेणे आवश्यक बनले आहे. योग्य बँकेची निवड केल्यास आपल्या कष्टाच्या पैशांचे संरक्षण करता येऊ शकते.
RBI ची D-SIBs यादी
भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) दरवर्षी देशातील काही मोठ्या आणि महत्त्वाच्या बँकांची यादी जाहीर करते, ज्यांना “Domestic Systemically Important Banks” (D-SIBs) म्हटले जाते. या बँका देशाच्या आर्थिक स्थैर्यासाठी अत्यंत महत्त्वाच्या मानल्या जातात. त्यांचे आर्थिक स्वास्थ्य आणि कार्यप्रणाली संपूर्ण बँकिंग व्यवस्थेवर परिणाम करू शकते. त्यामुळे RBI या बँकांवर विशेष देखरेख ठेवते. त्यांच्यासाठी अतिरिक्त नियम आणि भांडवली आवश्यकता लागू केली जाते. अर्थव्यवस्था सुरक्षित राहते.
तीन मोठ्या बँका
RBI ने जाहीर केलेल्या D-SIBs यादीत तीन मोठ्या बँकांचा समावेश आहे. या बँकांना अर्थव्यवस्थेसाठी अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते, त्यामुळे त्यांना “Too Big To Fail” म्हणून ओळखले जाते. याचा अर्थ असा आहे की या बँकांना मोठे आर्थिक संकट आले तरी सरकार आणि संबंधित यंत्रणा त्यांना वाचवण्यासाठी उपाययोजना करतील. त्यामुळे या बँका स्थिर आणि सुरक्षित मानल्या जातात. ग्राहक आणि गुंतवणूकदारांसाठीही या बँका विश्वासार्ह असल्याचे संकेत मिळतात. बुडण्याची शक्यता अत्यंत कमी आहे.
सुरक्षित सरकारी आणि खासगी बँका
भारतीय स्टेट बँक (SBI) ही देशातील सर्वात मोठी आणि विश्वासार्ह सरकारी बँक आहे. सुरक्षिततेच्या दृष्टीने ती भारतातील अग्रगण्य बँकांपैकी एक मानली जाते. HDFC बँक ही खासगी क्षेत्रातील आघाडीची बँक असून तिची आर्थिक स्थिती मजबूत आहे. कमी NPA (थकबाकी कर्ज) असल्यामुळे ही बँक स्थिर आणि सुरक्षित मानली जाते. ICICI बँक ही देखील भारतातील मोठ्या खासगी बँकांपैकी एक आहे. भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) तिला ‘D-SIB’ (म्हणजेच देशासाठी महत्त्वाची बँक) म्हणून घोषित केले आहे.
D-SIBs बँकांचे महत्त्व
D-SIBs म्हणजे डोमेस्टिक सिस्टेमिकली इंपॉर्टंट बँक्स, ज्यांना देशाच्या अर्थव्यवस्थेसाठी अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. या बँका आर्थिक व्यवस्थेच्या स्थैर्यासाठी आवश्यक असल्याने, त्यांचे संरक्षण करण्यासाठी सरकार आणि RBI विशेष उपाययोजना करतात. या बँकांच्या आर्थिक स्थितीत मोठा बदल झाल्यास संपूर्ण बँकिंग प्रणाली आणि अर्थव्यवस्थेवर परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे, त्यांच्यावर अधिक देखरेख ठेवली जाते आणि अतिरिक्त आर्थिक सुरक्षा दिली जाते आधारस्तंभ ठरतात.
अर्थव्यवस्थेवर मोठा प्रभाव
D-SIBs म्हणजेच देशातील महत्त्वाच्या प्रणालीगत बँका असतात. या बँकांना अतिरिक्त भांडवल राखणे बंधनकारक असते, जे त्यांना आर्थिक संकटातही स्थिर राहण्यास मदत करते. सरकार आणि रिझर्व्ह बँक नेहमीच या बँकांच्या आर्थिक स्थितीवर बारीक लक्ष ठेवतात. या बँकांना “Too Big To Fail” असे मानले जाते, कारण त्यांचा देशाच्या अर्थव्यवस्थेवर मोठा प्रभाव असतो. त्यामुळे, अशा बँका अडचणीत आल्यास सरकार त्यांना वाचवण्यासाठी विशेष प्रयत्न करते. भूमिका अत्यंत महत्त्वाची असते.
बँकिंग क्षेत्रातील सुरक्षित बँका
भारतामधील काही सर्वात सुरक्षित बँका त्यांच्या स्थिरतेसाठी आणि विश्वासार्ह सेवांसाठी ओळखल्या जातात. भारतीय स्टेट बँक (SBI) ही देशातील सर्वात मोठी सरकारी बँक असून, तिचे नेटवर्क सर्वाधिक व्यापक आहे. HDFC बँक खासगी क्षेत्रातील एक मजबूत बँक मानली जाते, कारण तिची आर्थिक स्थिती अत्यंत स्थिर आहे. ICICI बँक कमी अनुत्पादित कर्ज (NPA) आणि उच्च ग्राहक समाधानामुळे लोकप्रिय आहे. या बँका ग्राहकांच्या आर्थिक सुरक्षेसाठी विश्वासार्ह पर्याय मानल्या जातात.
बँका बुडण्याची कारणे
बँका बुडण्यामागे अनेक कारणे असू शकतात. सर्वात मोठे कारण म्हणजे थकित कर्जे (NPA), जेव्हा बँकेने दिलेले कर्ज परत मिळत नाही. कमजोर व्यवस्थापनामुळे घेतलेले चुकीचे आर्थिक निर्णय बँकेस अडचणीत आणू शकतात. मोठ्या आर्थिक घोटाळ्यांमुळे बँकेच्या वित्तीय स्थैर्यावर परिणाम होतो. भांडवलाची कमतरता असल्यास बँकेला तोटा सहन करावा लागतो आणि दिवाळखोरीच्या उंबरठ्यावर यावे लागते. बाजारातील अस्थिरता आणि आर्थिक मंदीमुळेही बँकांना फटका बसतो. आर्थिक संकटात सापडतात.
बँक सुरक्षित आहे का?
बँक सुरक्षित आहे की नाही हे ओळखण्यासाठी काही महत्त्वाच्या गोष्टी तपासणे आवश्यक आहे. सर्वप्रथम, बँकेची आर्थिक स्थिती जाणून घेण्यासाठी तिची बॅलन्स शीट पाहावी. तसेच, बँकेचे थकबाकीदार कर्ज (NPA) प्रमाण किती आहे हे तपासावे, कारण कमी NPA असलेल्या बँका अधिक स्थिर आणि सुरक्षित असतात. ग्राहकांचे अनुभव आणि पुनरावलोकने वाचून बँकेबद्दलची प्रतिमा समजून घेता येते. बँकेचा ऐतिहासिक परफॉर्मन्स पाहून तिची विश्वासार्हता ठरवता येते. सरकारी बँकांवर अधिक विश्वास ठेवावा.
RBI चे अधिकृत अहवाल
Also Read:
बँकेच्या नियमात मोठा बदल आजपासून सेविंग खात्यात एवढीच रक्कम ठेवता येणार Bank new rules april
RBI वेळोवेळी बँकांच्या आर्थिक स्थितीवर आधारित अधिकृत अहवाल प्रकाशित करते, त्यामुळे बँक निवडण्यापूर्वी तो तपासणे आवश्यक आहे. अलीकडच्या काळात काही लहान सहकारी आणि खासगी बँका अडचणीत आल्या आहेत, त्यामुळे नेहमी मोठ्या आणि विश्वासार्ह बँकांमध्येच पैसे ठेवावेत. लहान बँकेत ठेवी ठेवण्यापूर्वी त्यांच्या आर्थिक स्थिरतेची योग्य पडताळणी करावी. SBI, HDFC आणि ICICI मोठ्या बँका अधिक सुरक्षित मानल्या जातात. सरकार महत्त्वाच्या बँकांना अडचणीत येऊ देत नाही.