RBI Rules फाटक्या किंवा खराब झालेल्या नोटा बदलण्यास अनेकांना अडचणी येतात, कारण बँकांमध्ये नियम आणि अटींची माहिती पुरेशी उपलब्ध नसते. मात्र, आता रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) आणि विविध बँकांनी हा प्रॉसेस सोपा करण्यासाठी विशेष सुविधा उपलब्ध करून दिली आहे. यामुळे ग्राहकांना त्यांच्या जुन्या आणि खराब झालेल्या नोटा बदलता येतील. अनेकदा लोकांना बँकेत जाऊन नोटा बदलण्यासाठी अडथळ्यांचा सामना करावा लागतो, परंतु नवीन प्रणालीमुळे हा त्रास कमी होणार आहे.
बँक नोट एक्सचेंज फेअर
बँक नोट एक्सचेंज फेअर हा एक विशेष उपक्रम आहे, जिथे नागरिकांना त्यांच्या फाटलेल्या, जुन्या किंवा खराब झालेल्या नोटा नवीन व चालू नोटांमध्ये विनामूल्य बदलण्याची संधी दिली जाते. या कार्यक्रमात केवळ सामान्य नागरिकच नव्हे, तर व्यापारी, उद्योजक आणि लहान व्यवसायिकही सहभागी होऊ शकतात. याठिकाणी रिझर्व्ह बँकेचे आणि विविध बँकांचे अधिकारी उपस्थित राहतात, जे नागरिकांना त्यांच्या नोटा बदलण्यात मदत करतात. त्यामुळे अशा शिबिरांना नागरिकांचा मोठा प्रतिसाद मिळतो.
याशिवाय, या फेअरमध्ये लोकांच्या आर्थिक साक्षरतेत वाढ करण्यासाठी विशेष मार्गदर्शन सत्रांचे आयोजन केले जाते. नागरिकांना बँकिंग सेवा, डिजिटल पेमेंट, कर्ज प्रक्रिया आणि आर्थिक व्यवस्थापन यासारख्या महत्त्वाच्या विषयांवर तज्ज्ञांकडून माहिती दिली जाते. अनेक लोकांना बँकिंगशी संबंधित मूलभूत गोष्टीही माहिती नसतात, त्यामुळे अशा शिबिरांमुळे त्यांना योग्य मार्गदर्शन मिळते. तसेच, नोटांशी संबंधित नवीन नियम, चलनातील बदल याची माहितीही येथे दिली जाते.
नोटा बदलण्याची सुविधा
जर तुमच्याकडे फाटलेल्या, जुन्या किंवा घाण झालेल्या नोटा असतील, तर त्या तुम्ही बँकेत जाऊन नवीन नोटांमध्ये किंवा नाण्यांमध्ये बदलू शकता. रिझर्व्ह बँकेच्या नियमांनुसार, विशिष्ट निकष पूर्ण करणाऱ्या नोटा स्वीकारल्या जातात आणि त्याऐवजी स्वच्छ आणि वापरण्यायोग्य नोटा दिल्या जातात. अनेक बँका आणि आर्थिक संस्था यासाठी विशेष सेवा उपलब्ध करून देतात, जेणेकरून नागरिकांना कोणत्याही अडचणीशिवाय त्यांचे पैसे व्यवस्थित मिळू शकतील. चलनाची गुणवत्ता सुधारण्यास मदत होते.
आर्थिक व्यवस्थापनाचे योग्य मार्गदर्शन दिले जाते. विशेषतः, ऑनलाइन व्यवहार करताना होणाऱ्या सायबर फसवणुकीबाबत जागरूकता निर्माण केली जाते, जेणेकरून लोक सुरक्षितपणे डिजिटल व्यवहार करू शकतील. अनेक बँका आणि सरकारी संस्थांनी यासाठी मोफत कार्यशाळा आणि मार्गदर्शन सत्रे आयोजित केली आहेत. तसेच, ठिकठिकाणी बँक स्टॉल्स उभारून नागरिकांना आर्थिक सेवा पुरवली जाते. सामान्य माणसाला आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनवण्याचा प्रयत्न केला जातो.
नोटा बदलण्यासाठी पर्याय
जर तुम्ही या खास फेअरला भेट देऊ शकत नसाल, तरी काळजी करण्याची गरज नाही. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ची विविध कार्यालये आणि सर्व प्रमुख बँक शाखांमध्येही तुम्हाला जुन्या नोटा बदलण्याची सुविधा मिळू शकते. प्रत्येक व्यक्तीस दररोज ५,००० रुपयांपर्यंतच्या २० नोटा विनाशुल्क बदलण्याचा पर्याय उपलब्ध आहे. यासाठी कोणत्याही प्रकारचे शुल्क आकारले जात नाही आणि प्रक्रिया अगदी सोपी ठेवण्यात आली आहे. तुम्ही कोणत्याही जवळच्या बँकेत जाऊन हे काम सहज पार पाडू शकता.
जर तुम्हाला एका दिवसात ५,००० रुपयांपेक्षा अधिक रक्कम बदलायची असेल किंवा २० हून अधिक नोटा द्यायच्या असतील, तर त्या स्वीकारण्यासाठी पावती आवश्यक असेल. अशा प्रकरणांमध्ये बँक काही प्रमाणात सेवा शुल्क लागू करू शकते, त्यामुळे व्यवहार करण्यापूर्वी संबंधित बँकेशी याबाबत चौकशी करणे योग्य ठरेल. काही शाखांमध्ये मोठ्या रकमांसाठी वेगळी प्रक्रिया लागू असू शकते. तुमच्या नोटा वैध आणि चांगल्या स्थितीत असल्याची खात्री करूनच त्या बदलण्यासाठी द्याव्यात.
अधिकृत ठिकाणी नोटा बदलण्याचा सल्ला
जर तुमच्याकडे जुन्या, फाटलेल्या किंवा खराब झालेल्या नोटा असतील, तर त्यांना वाया जाऊ न देता अधिकृत ठिकाणी जाऊन बदलून घ्या. बँक नोट एक्सचेंज फेअर हे यासाठी उत्तम ठिकाण आहे, जिथे तुम्ही सहज नोटा बदलू शकता. तसेच, तुमच्या जवळच्या कोणत्याही बँकेत जाऊनही हा बदल करण्याची सुविधा उपलब्ध आहे. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) च्या या उपक्रमाचा लाभ घ्या आणि तुमचे पैसे सुरक्षित ठेवा. बँकेत जाण्यापूर्वी त्या शाखेत ही सेवा उपलब्ध आहे का, याची खात्री करून घ्या.
