Senior Citizens Update भारतातील ज्येष्ठ नागरिकांना अधिक सन्मान आणि सुविधा मिळाव्यात यासाठी सरकार आणि विविध संस्था विशेष योजना राबवतात. या योजनांचा मुख्य उद्देश वृद्धांना आर्थिक मदत, आरोग्य सेवा आणि सामाजिक सुरक्षा प्रदान करणे हा आहे. सरकार मोफत प्रवास, पेन्शन योजना, आरोग्य विमा आणि विविध सवलती उपलब्ध करून देते. या सुविधांमुळे वृद्धांचे जीवन अधिक सुरक्षित आणि सुखकर होते. काही खासगी संस्थाही ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष सेवा देतात. या योजनांविषयी अधिक जाणून घेऊया.
मोफत व सवलतीच्या सेवा
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी सरकार आणि काही खासगी संस्थांकडून विविध मोफत किंवा सवलतीच्या सुविधा दिल्या जातात. यामध्ये आरोग्य सेवा, आर्थिक मदत, प्रवास सवलत आणि कर सवलती यांचा समावेश होतो. काही ठिकाणी मोफत औषधे आणि आरोग्य तपासणीसुद्धा उपलब्ध असते. सरकारी योजनांमधून पेन्शन आणि विशेष अनुदानेही दिली जातात. रेल्वे आणि बस प्रवासातही ज्येष्ठ नागरिकांना मोठ्या सवलती मिळतात. या सुविधांचा लाभ घेण्यासाठी संबंधित योजनांची माहिती घेणे आवश्यक आहे.
आरोग्य विमा आणि सेवा
भारत सरकारच्या आयुष्मान भारत योजनेअंतर्गत 70 वर्षे व त्याहून अधिक वयाच्या नागरिकांना ₹5 लाखांपर्यंत मोफत वैद्यकीय सेवा दिली जाते. या योजनेत ज्येष्ठ नागरिकांसाठी स्वतंत्र कार्ड दिले जाते, ज्यामुळे त्यांना आरोग्य सुविधांचा सहज लाभ घेता येतो. संपूर्ण कुटुंबाला हे कव्हर मिळत असले तरी, ज्येष्ठ नागरिकांसाठी अतिरिक्त टॉप-अप सुविधाही उपलब्ध आहे. यासाठी आधार कार्ड अनिवार्य असून, राज्य सरकारेही त्यांना मोफत औषधे व फिरते आरोग्य केंद्राच्या सुविधांचा लाभ देतात.
बँकिंग आणि आर्थिक सुविधा
वृद्ध ग्राहकांसाठी बँका विशेष सुविधा देतात. होम बँकिंग अंतर्गत रोख रक्कम जमा करणे, पैसे काढणे आणि चेक पिकअपसारख्या सोयी मिळतात. मुदत ठेवी आणि बचत खात्यांवर त्यांना सामान्य ग्राहकांपेक्षा अधिक व्याजदर मिळतो. काही बँका वयोवृद्धांसाठी प्राधान्य सेवा देतात, ज्यामुळे त्यांना रांगेत उभे राहावे लागत नाही. तसेच, काही बँका घरपोच डोरस्टेप बँकिंग सेवा पुरवतात. निवृत्तीधारकांसाठी खास योजनांसह कर्ज आणि विमा सुविधा देखील सुलभ केल्या जातात.
प्रवास सवलती
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी प्रवासावर खास सवलती दिल्या जातात. रेल्वे प्रवासात पुरुषांना 40% आणि महिलांना 50% सवलत मिळते. याशिवाय, अनेक राज्यांमध्ये एसटी बस आणि शहर बस सेवांवरही विशेष सवलती उपलब्ध आहेत. या सुविधांचा लाभ घेण्यासाठी प्रवासाच्या वेळी ओळखपत्र बाळगणे गरजेचे आहे. ही सवलत ज्येष्ठ नागरिकांना आर्थिक मदत तर करतेच, पण त्यांना अधिक स्वावलंबी बनवते. त्यामुळे अनेक ज्येष्ठ नागरिक सहज आणि परवडणाऱ्या दरात प्रवासाचा आनंद घेऊ शकतात.
पेन्शन आणि आर्थिक स्थैर्य
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आर्थिक स्थैर्य अत्यंत महत्त्वाचे असते, त्यामुळे त्यांना नियमित उत्पन्न मिळावे यासाठी विविध पेन्शन योजना उपलब्ध आहेत. या योजनांच्या माध्यमातून निवृत्तीनंतरही त्यांना दरमहा ठराविक रक्कम मिळू शकते, ज्यामुळे त्यांचे दैनंदिन खर्च आणि वैद्यकीय गरजा सहज पूर्ण करता येतात. काही योजनांमध्ये सरकारकडून अतिरिक्त आर्थिक मदतही मिळते, ज्यामुळे निवृत्त व्यक्तींना अधिक सुरक्षित वाटते. या पेन्शन योजनांमध्ये गुंतवणूक केल्यास जीवन अधिक आनंदी होते.
गुंतवणूक पर्याय
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी सुरक्षित आणि लाभदायक गुंतवणुकीचे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत. ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (SCSS) ही 60 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या लोकांसाठी उत्तम व्याजदरासह बचतीचा पर्याय देते. प्रधानमंत्री वय वंदना योजना (PMVVY) अंतर्गत ज्येष्ठ नागरिकांना ठराविक रक्कम गुंतवून नियमित मासिक पेन्शन मिळते. नॅशनल पेन्शन सिस्टीम (NPS) मध्ये 70 वर्षांपर्यंतचे लोक गुंतवणूक करू शकतात, त्यामुळे निवृत्तीनंतरही उत्पन्नाचा एक स्रोत सुरू राहतो.
कर सवलती
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आयकरात विविध सवलती उपलब्ध आहेत. 60 वर्षांपेक्षा जास्त वय असलेल्या नागरिकांना ₹3 लाखांपर्यंतचे वार्षिक उत्पन्न करमुक्त असते. तर, 80 वर्षांवरील नागरिकांसाठी ही मर्यादा ₹5 लाखांपर्यंत वाढते. तसेच, वैद्यकीय उपचारांसाठी होणाऱ्या खर्चावर आणि आरोग्य विम्यासाठी भरलेल्या प्रीमियमवरही विशेष करसवलत दिली जाते. त्यामुळे, वृद्ध व्यक्तींना आर्थिक दिलासा मिळतो आणि त्यांचा आरोग्य खर्च काही प्रमाणात सुलभ होतो. सुरक्षितता आणि स्थैर्य मिळते.
मालमत्ता कर सवलत
काही राज्य सरकारे ज्येष्ठ नागरिकांना मालमत्ता करामध्ये सूट देण्याची सुविधा देतात. ही सवलत मुख्यतः त्यांच्यासाठी उपयुक्त ठरते, ज्यांच्याकडे स्वतःच्या नावावर मालमत्ता आहे आणि त्यांना कर भरताना आर्थिक मदत मिळावी अशी गरज असते. वाढत्या वयासोबत उत्पन्नाचे स्रोत कमी होत जातात, त्यामुळे सरकारकडून मिळणारी करसवलत मोठा आधार ठरते. काही राज्यांमध्ये ही सवलत विशिष्ट अटींवर अवलंबून असते, जसे की मालमत्तेचे मूल्य किंवा ज्येष्ठ नागरिकांच्या आर्थिक स्थितीचा विचार.
वृद्धाश्रम आणि सामुदायिक केंद्रे
Also Read:
बँकेच्या नियमात मोठा बदल आजपासून सेविंग खात्यात एवढीच रक्कम ठेवता येणार Bank new rules april
सरकार वृद्धांसाठी वृद्धाश्रम, सामुदायिक केंद्रे आणि विविध सामाजिक सुरक्षा योजना चालवते. या उपक्रमांचा मुख्य उद्देश ज्येष्ठ नागरिकांना सुरक्षित आणि सन्माननीय जीवन प्रदान करणे हा आहे. वृद्ध व्यक्तींना चांगले आरोग्य, सामाजिक सहकार्य आणि मानसिक समाधान मिळावे यासाठी हे केंद्र मदत करतात. येथे त्यांना विविध उपक्रमांमध्ये सहभागी होता येते, ज्यामुळे ते सक्रिय राहू शकतात. समाजातील इतर लोकांशी संवाद साधण्याची संधी मिळून त्यांना एकटेपणाची भावना कमी होते.